گیر کردن
تخم (Egg binding) یک وضعیت شایع، و خطرناک و جدی است که برای
پرندگان ماده ی بالغ رخ میدهد، و در آن پرنده به دلیل گرفتگی های فیزیکی مجرای تناسلی قادر به عبور دادن
تخم از مجرای خود نیست و در نتیجه
تخم در نزدیکی این مجرا یا در داخل دستگاه تناسلی
گیر میکند. این وضعیت برای هر پرنده ی ماده با هر نژادی ممکن است پیش بیاید اما در
پرندگان کوچک مثل باجریگارها، مرغ عشقها (معروف به طوطی های برزیلی)، فنچ ها و کاکاتیلها بیشتر رایج است. بعلاوه
پرندگان کوچک سریعتر در اثر این مخاطره دچار آسیب و یا مرگ میشوند.
پتانسیل آسیب زدن به بافتها و اندامهای بدن بوسیله ی این مشکل و یا امکان شکستن
تخم نیز وجود دارد، که این اتفاق میتواند منجر به ایجاد عفونت در داخل بدن یا آسیب زدن به بافتهای داخلی بشود، و اگر درمانی صورت نگیرد، مرگ پرنده را بدنبال دارد.
ممکن است که
تخم با ماساژ دادن و اقدامات درمانی خانگی دیگر به آرامی از مجرای تناسلی خارج بشود، اما اگر اینکار به خوبی صورت نگیرد و
تخم را نتوان خارج کرد در اینصورت دامپزشک متخصص باید
تخم را با اقدامات پزشکی مختلف و در صورت نیاز با جراحی و اعمال تخصصی کار را انجام دهد.
دلایل عمده ی گیر کردن تخم و پیشگیری از آنها
- کمبود کلسیم یا سندرم هیپوکلسمیا (Hypocalcaemia) که مربوط به کمبود کلسیم در خون است. تغذیه ی پرنده با یک رژیم غذایی غنی از کلسیم یکی از عوامل مهم برای جلوگیری از این مشکل است.
شما میتوانید یک ظرف را از پوسته ی
تخم مرغ خرد شده پر کنید (تخم مرغ باید برای از بین رفتن باکتریها آبپز شده باشد) و در اختیار پرنده بگذارید، یا همچنین یک بلوک کلسیم از پت شاپها تهیه کنید و به پرنده ارائه دهید. برخی از سبزیها، میوه ها و دانه ها مانند اسفناج، انواع کلم، بادام، پرتقال، کنجد، و سبزیجات تیره رنگ و برگدار نیز سطول کلسیم بالایی دارند و به همین دلیل باید در رژیم غذایی پرنده گنجانده شوند.
- کمبود ویتامین D نیز در این وضعیت نقش مهمی دارد. در محیط هایی که دسترسی به نور طبیعی خورشید محدود است (مثلا در نیمکره ی شمالی در فصل زمستان)، لامپهای طیف کامل (full-spectrum) را میتوان برای ارائه ی اشعه های UAV و UAB مورد نیاز پرنده مورد استفاده قرار داد. این لامپهای مخصوص در برخی پت شاپها موجود هستند. در محیط هایی که نور خورشید در دسترس است، میتوان مدتی از روز پرنده را در معرض آن قرار داد (توجه به این تاپیک:
http://persianpet.org/forum/thread145487.html#post788558). همچنین برخی منابع غذایی و طبیعی غنی از ویتامین D مانند غلات غنی شده و زرده ی
تخم مرغ (که مصرف آن به دلیل چرب بودن باید کم باشد) موجود هستند که باید در مورد استفاده از این منابع و مکمل های غذایی ویتامین D با دامپزشک متخصص مشورت کنید. مکمل های ویتامین D باید حتما تحت نظر و بررسی دامپزشک مصرف شوند، زیرا که مصرف بیش از خد این ویتامین به صورت مکمل، منجر به آسیب به کلیه ها و به تعویق انداختن رشد میشود.
- سؤ تغذیه ی ناشی از رژیم غذایی ای که فقط شامل دانه ها میباشد و یا کمبود پروتئین در پرنده نیز از دلایل
گیر کردن
تخم است. پرنده باید از رژیم غذایی متنوع شامل انواع سبزیجات، میوه ها، پلتهای تجاری، دانه ها و مغزیجات تازه و سالم و طبیعی برخوردار باشد و برای تامین پروتئین او میتوان از انواع مغزیجات، پلت و دانه های متنوع، حبوبات خیس خورده و برخی سبزیجات و میوه جات مثل کلم ها و توتها و هندوانه استفاده کرد.
- سبک زندگی کم تحرک و فعالیت کم بخصوص برای پرندگانی که در محوطه ها یا قفس هایی که برای آنها بسیار کوچک است نگهداری میشوند. کمبود فعالیت و ورزش موجب تضعیف عضلات و چاقی میشود که این موارد میتوانند در مواقعی به
گیر کردن
تخم منجر شوند. استرس فراوان ناشی از محیط پر استرس و رفتار نامناسب با پرنده، و محیط زندگی سرد نیز میتواند در این مخاطره نقش داشته باشد.
- پرندگانی که دچار عفونت یا ناهنجاری در دستگاه تناسلی هستند (مانند دیستوشیا یا زایمان سخت، که ممکن است برای پرندگانی که برای اولین بار یا خارج از فصل تخمگذاریِ مخصوص نژادِ خود،
تخم میگذارند، بوجود بیاید.) نیز گاهی دچار این مشکل میشوند. استرس فراوان نیز میتواند در این مخاطره نقش داشته باشد.
- پرندگان ماده و بالغ بدون جفت (که
تخم هایی بدون نطفه میگذارند)، پرندگانی که برای بار اول
تخم میگذارند، و پرندگان بیمار و یا پیر نیز بیشتر در معرض مشکل
تخم ماندگی هستند.
پیشگیری کلی:
طبق مواردی که ذکر شد ارائه ی یک رژیم غذایی متنوع، پر کالری، و غنی از کلسیم و پروتئین، نگه داری پرنده در یک محیط مناسب و کم استرس و نسبتا بزرگتر و رعایت موارد دیگر ذکر شده برای جلوگیری از این مخاطره بسیار یاری دهنده است. توصیه میشود که به طور سالانه پرنده را برای بررسی و چکاپ پزشکی به نزد یک دامپزشک ببرید تا از سالم بودن او و نداشتن هیچگونه کمبود در کلسیم و سایر مواد مغذی مورد نیاز او اطمینان حاصل کنید.
علائم و نشانه های بالینی گیر کردن تخم
همیشه حواستان به پرنده ی ماده ی خود باشد؛
- از دست دادن اشتها، افسردگی، فاصله داشتن پاها از یکدیگر، شکم متورم، تکان دادن دم، افتادگی بالها، نفس نفس زدن یا سخت نفس کشیدن، فشار آوردن و زور زدن پرنده در ناحیه ی شکم، و نشستن در کف قفس به صورتی که پرها پُف کرده اند مواردی است که نشان دهنده ی
گیر کردن
تخم پرنده میباشند.
- بعضی از
پرندگان ممکن است در طول
تخم ماندگی مدفوع های بزرگ و مرطوبی داشته باشند در حالی که برخی دیگر ممکن است هیچ مدفوعی را دفع نکنند، به این دلیل که
تخم از خارج شدن مدفوع جلوگیری میکند.
- به علاوه ی این موارد پرنده ای که در چند روز اخیر به تعداد زیادی
تخم گذاشته است، و همچنین پوسته ی
تخم های او نرم یا نازک یا با شکلی غیر عادی و ناقص است یا حتی شاید پوسته ای ندارد، این موارد
نشانه ای از امکان
گیر کردن
تخم در تخمگذاری های بعدی هستند و ممکن است در گذاشتن
تخم های بعدی پرنده دچار چنین مشکلی بشود. چنین
تخم هایی بدلیل وجود داشتن عفونت و یا ناهنجاری در قسمتی از دستگاه تناسلی، یا کمبود کلسیم تشکیل میشوند.
لازم به ذکر است که برای پرندگانی که قبلا دچار
گیر کردن
تخم در مجرای تناسلی شده اند، بیشتر احتمال دارد که دوباره چنین اتفاقی بیفتد.
اگر به این که
تخم در مجرای تناسلی پرنده
گیر کرده است یا نه شک دارید، توجه داشته باشید که اگر پرندتان در حال
تخم گذاری بوده و در روزهای قبل چند
تخم از او مشاهده کردید و
نشانه ها و علائم بالینی ذکر شده در او دیده میشود پس امکان
گیر کردن
تخم وجود دارد. برای اطمینان میتوانید بلافاصله او را به یک دامپزشک نشان دهید. دامپزشک بهتر قادر به تشخیص و یا لمس کردن آن در شکم پرنده است. برای تشخیص بهتر ممکن است از اشعه ی ایکس نیز استفاده بشود.
درمان پزشکی:
از آنجا این یک بیماری و مشکل مرگبار است و بهترین گزینه برای درمان آن این است که پرنده توسط یک دامپزشک متخصص مورد بررسی قرار بگیرد؛ بنابر این هنگامی که با توجه به عوامل و علائم ذکر شده احتمال میدادید که تخم در مجرای تناسلی پرنده تان گیر کرده و او در گذاشتن تخم مشکلی دارد، در صورت امکان به عنوان بهترین گزینه فورا و حتما به دامپزشک مراجعه کنید. بیشتر پرندگانی که دچار این مشکل میشوند کاملا بیمار هستند و قبل از خارج کردن تخم نیز به اقداماتی نیازمندند.دامپزشک ممکن است چنین اقدامات پزشکی ای را در این زمان انجام دهد:
- تزریق کلسیم و ویتامین D، یا قند؛ تزریق کلسیم و ویتامین D به عنوان راه حلی فوری که کمک میکند پوسته ی تخم مرغ پس از مدتی سفت و سختتر شده و از مجرا عبور کند و پرنده موفق به خارج کردن آن بشود. تزریق قند نیز باعث بهبود سوخت و ساز بدن و جلوگیری از شوک پرنده میشود.
- استفاده از دارو ها، مانند اکسی توسین یا پروستاگلاندین یا مسکن ها؛ باعث انقباض عضلات رحمی میشوند و تخم مرغ را به مخرج نزدیک میکنند.
- استفاده از آنتی بیوتیک؛ در صورت شکل گیری عفونت در بدن از این داروها استفاده میشود.
- استفاده از سوزن برای شکستن تخم؛ اگر تخم با اقدامات دیگر خارج نشد دامپزشک با وارد کردن یک سوزن به مخرج تخم را میشکند و سپس قطعات کوچکتر آن را با وسایل دستی مخصوص از بدن خارج میکند. مجرای عبور تخم باید از قطعات پوسته و باقی مانده ی تخم تمیز شود تا از عفونت و آسیب به داخل بدن جلوگیری بشود. برخی از قطعات ممکن است بعد از چند روز توسط دامپزشک خارج شوند. با این حال این روش شاید احتمال ایجاد مشکل یا عفونت را به دنبال داشته باشد. توجه کنید که این کار به هیچ وجه نباید توسط افراد غیر متخصص انجام شود.
- تزریقات لاپرون (lupron)؛ برای متوقف کردن تخم گذاریهای پرنده از این روش درمانی بهره میگیرند.
- عقیم کردن پرنده؛ به عنوان یک راه حل دائمی انجام میشود.
گاهی اوقات اقدامات درمانی پزشکی میتواند منجر شود که پرنده با موفقیت تخم را دفع کند. گاهی نیز عمل جراحی لازم است؛ بخصوص در مواقعی که دستگاه تناسلی پرنده دچار پارگی شده باشد. بعد از خارج شدن تخم یا برداشتن تخم از طریق روش های جراحی دامپزشکی، پرنده ممکن است حداقل 24 ساعت تحت نظر دامپزشک و مراقبتهای ویژه باشد. زیرا بسیاری از پرندگان ممکن است بازهم تخم گذاری کنند و این تخم جدید نیز در مجرا گیر بکند.
درمان خانگی، اگر به گیر کردن تخم در بدن پرنده مشکوک شدید:
در زیر تعدادی از اقدامات خانگی ای که برای حل این مشکل پرنده میتوان انجام داد آورده شده اند. پرنده ممکن است بدون مداخله ی انسان یا دامپزشک موفق به خارج کردن تخم نباشد بنابر این اگر به دامپزشک دسترسی فوری نداشتید؛
- پرنده را در یک اتاق گرم، مرطوب و دارای بخار قرار دهید؛ مانند حمامی که مدتی دوش آب گرم آن باز باشد تا حدی که شیشه های حمام بخار بگیرند. درجه حرارت مورد نیاز: حدود 30 درجه ی سانتی گراد ، رطوبت مورد نیاز: 60%. سپس بعد از دقایقی پرنده را با حوله ی مرطوب و گرمی بپوشانید. هوای گرم باعث میشود که مجرای تناسلی پرنده بیشتر گشاد شده و کمک میکند که تخم راحت تر از مجرا خارج شود.
- یک ظرف مخصوص حمام با آب گرم میتواند کمک بزرگی به پرنده بکند. قرار دادن نیمه ی پایینی بدن پرنده در ظرف آب گرم باعث شل شدن عضلات او میشود و در این هنگام ممکن است پرنده بتواند تخم را به داخل آب خارج کند. آب نباید به مقداری گرم باشد که دست شما هنگام فرو رفتن در آن احساس سوزش بکند، تا پرنده بتواند به راحتی مدتی در آن قرار بگیرد.
- عضلات قسمت تحتانی پرنده را بسیار آرام با روغن زیتون ماساژ دهید. در بسیاری از موارد، اینکار منجر به عبور موفقیت آمیز تخم از مجرا میشود.
توجه داشته باشید: ممکن است دست زدن به اطراف محلی که تخم در آن قرار دارد باعث شکستن تخم بشود، و اینکار شاید مرگ پرنده را به دنبال داشته باشد. پس خیلی آرام و با دقت ماساژ را انجام دهید و اگرا از خود مطمئن نیستید پس بهتر است اینکار به عهده ی دامپزشک بگذارید.
- حتی اگر علت گیر کردن تخم در پرنده، کمبود کلسیم یا هیپوکلسمیا (hypocalcaemia) نباشد نیز توصیه میشود که در این هنگام مقداری کلسیم به صورت مکمل یا بلوک کلسیم به او بدهید. اینکار ممکن است باعث سفت شدن تخم شود و خارج شدن آن را آسانتر کند.
- استفاده از روان کننده ها و نرم کننده های شخصی، مانند ژل KY میتواند موثر باشد. مقداری از آنها را به اطراف و داخل (نه خیلی داخل!) مخرج تخم پرنده بمالید.
- بعد از عبور موفقیت آمیز تخم: پرنده را همراه با مقداری آب و غذا در یک منطقه ی گرم و ساکت و آرام، و دور از دیگران قرار دهید. تا زمانی که او از شوک خارج شود و شروع به خوردن بکند.
برای پرنده ای که تا مدت زیادی نمیتواند تخم را با موفقیت از بدن خارج کند یا، دچار بیماریهای دستگاه تناسلی است، چنین عواقبی ممکن است رخ دهند:
- جراحات مختلف در دستگاه تناسلی، فشار آمدن به رگهای اطراف مجرای تناسلی و جلوگیری از بازگشت خون آنها به قلب
- آسیب عصبی، فلجی، تشنج، شکستن استخوانهای اطراف لگن
- التهاب صفاق (peritonitis)، آسیب و فشار آمدن به کلیه ها، عفونت های مزمن یا پارگی دستگاه تناسلی
- کاهش وزن تدریجی، چسبندگی داخلی برخی اندامها، کاهش قدرت باروری، افتادگی لوله رحمی
- بیماری های شدید و پی در پی، و در نهایت مرگ
*توجه: هیچگاه بدون مشورت با دامپزشک و با توصیه ی افراد غیر متخصص اقدام به استفاده از داروهای صنعتی مختلف نکنید(حتی داروهایی که در این مقاله ذکر شده اند). حتی اگر این داروها به طور کلی موثر باشند نیز ممکن است برای پرنده ی شما عواقب زیادی به دنبال داشته باشند که هر کدام زندگی پرنده را تهدید میکنند. پس برای استفاده از دارو حتما با یک دامپزشک معتبر مشورت کنید.
*توجه: برخی پرندگان نمیتوانند از این مشکل جان سالم به در ببرند؛ بخصوص اگر پرنده به مرحله ی بحرانی رسیده است و شما دیر متوجه تخم ماندگی شده اید و هیچ دامپزشکی هم در دسترس نیست.
*تاپیک مرتبط: Egg-Binding (تخم ماندگی)
منابع و مراجع:
beauty of birds.com
petplace.com
birds.about.com
مترجم و گرد آورنده: ToOoTi
PersianPet Forum - www.mypet.ir http://persianpet.org/forum/thread146624.html#ixzz37A9VocGV
Under Creative Commons License: Attribution
Follow us: @persianpet on Twitter | mypersianpet on Facebook
The underlying connection was closed: Could not establish trust relationship for the SSL/TLS secure channel.