بررسی روند تغییرات نرخ بیکاری کشور در 7 سال گذشته طبق آمارهای رسمی و از زمان آغاز به کار دولتهای نهم و دهم نشان می دهد که نرخ بیکاری همچنان در وضعیت دورقمی باقی مانده و از 11.5 درصد در سال 84 به 11.3 درصد در سال 85، 10.5 درصد در سال 86، 10.4 درصد در سال 87، 11.9 درصد در سال 88، 13.5 درصد در 89 و در نهایت 12.3 در سال گذشته در نوسان بوده است.

به گواه آمارهای موجود، نرخ بیکاری در 7 سال اخیر چندان نشانی از عملکرد تاثیرگذار اشتغالی دولت در حوزه بازار کار ندارد و می توان گفت مجموعه فعالیت‌های مربوط به بنگاه های کوچک زودبازده، وام های خوداشتغالی، مشاغل خانگی و دیگر منابعی که در این بخش صرف شده است، نتوانسته منجر به مهار نرخ بیکاری جوانان شود.

افت عملکرد بخش کشاورزی

سهم بخش کشاورزی از اشتغال زایی نیز در 7 سال اخیر کاهش یافته و از 24.7 درصد در سال 84 به 18.6 در سال گذشته رسیده است، ضمن اینکه بررسی روند ادامه کاهش سهم کشاورزی از اشتغال در سالهای اخیر نشان می دهد آمار اشتغال زایی کشاورزی در سال های اخیر، کمترین تاثیرگذاری در بازار کار کشور را داشته است.

می توان گفت سهم اشتغال زایی کشاورزی به خدمات و صنعت منتقل شده به نحوی که سهم خدمات از ایجاد اشتغال در بازار کار از 44.9 درصد سال 84 به 48 درصد در سال گذشته رسیده است.

به لحاظ عددی بررسی تعداد بیکاران در 7 سال گذشته نیز حاکی از آن است که تعداد بیکاران کشور از 2 میلیون و 674 هزار نفر سال 84 به 2 میلیون و 877 هزار نفر در سال گذشته افزایش یافته است. با این حال، رکورد بالاترین آمار بیکاری در 7 سال گذشته مربوط به سال 89 به بیش از 3 میلیون و 218 هزارنفر بوده است.

از کل 20 میلیون و 510 هزار نفر شاغل سال 90 تعداد 3 میلیون و 809 هزار نفر در بخش کشاورزی، 6 میلیون و 846 هزار نفر در بخش صنعت و 9 میلیون و 853 هزار نفر نیز در بخش خدمات فعالیت داشته اند.

با اینکه جمعیت جوانان 15 تا 24 ساله در فاصله 7 سال گذشته از 16 میلیون و 720 هزار نفر سال 84 به 14 میلیون و 876 هزار نفر در سال 90 کاهش یافته است، اما به دلیل تمرکز کارجویان اصلی کشور در این گروه سنی، نرخ بیکاری این گروه سنی همچنان بالا و حائز اهمیت است.

در سال 84 نرخ بیکاری جوانان 15 تا 24 ساله 23.3 درصد بوده که این میزان با طی نوساناتی در سال 89 تا 28.7 درصد اوج گرفت و در سال گذشته به 26.5 درصد رسیده است.

جدول(1) تغییرات 7 ساله 8 شاخص کلیدی بازار کار (درصد)

شاخص	1384	1385	1386	1387	1388	1389	1390
نرخ مشارکت اقتصادی	41	40.4	39.8	38	38.9	38.3	36.9
نرخ بیکاری جمعیت 10ساله‌	11.5	11.3	10.5	10.4	11.9	13.5	12.3
نرخ بیکاری جمعیت 15-24ساله	23.3	23.5	22.3	23	24.7	28.7	26.5
سهم اشتغال ناقص	7.4	7	6.4	7.9	9.5	10.2	9
سهم شاغلان با 49ساعت و‌بیشتر	46.6	45.2	45.6	43.9	41.4	40.3	40.1
سهم اشتغال در بخش کشاورزی	24.7	23.2	22.8	21.2	20.9	19.2	18.6
سهم اشتغال در بخش صنعت	30.3	31.7	32	32.2	31.8	32.2	33.4
سهم اشتغال در بخش خدمات	44.9	45.1	45.1	46.5	47.3	48.6	48

جدول(2) تغییرات جمعیتی مقایسه‌ای در بازار کار (میلیون نفر)

شرح	1384	1385	1386	1387	1388	1389	1390
جمعیت فعال	23.2	23.4	23.5	22.9	23.8	23.8	23.3
جمعیت 10ساله و بیشتر	56.7	58.1	59.2	60	61.3	62.4	63.4
جمعیت 15-24ساله	16.7	16.7	16.6	16.5	16	15.5	14.8
جمعیت دارای اشتغال ناقص	1.5	1.4	1.3	1.6	1.9	2.1	1.8
جمعیت شاغلین 10ساله و بیشتر	20.6	20.8	21	20.5	21	20.6	20.5
جمعیت بیکاران 10ساله و بیشتر	2.6	2.6	2.4	2.4	2.8	3.2	2.8
جمعیت شاغلین در بخش کشاورزی	5	4.8	4.8	4.3	4.3	3.9	3.8
جمعیت شاغلین در بخش صنعت	6.2	6.6	6.7	6.6	6.6	6.6	6.8
جمعیت شاغلین در بخش خدمات	9.2	9.4	9.5	9.5	9.9	10	9.8

افزایش اشتغال ناقص

سهم اشتغال ناقص از 7.4 درصد در سال 84 به 9 درصد در سال 90 افزایش یافته و در نقطه مقابل نیز سهم شاغلان با 49 ساعت کار در هفته و به عبارتی، اشتغال کامل نیز از 46.6 به 40.1 درصد کاهش یافته است. به تعبیر دیگر می توان گفت در فاصله 7 سال گذشته تعداد بیشتری از کارجویان مجبور شده اند برای ورود به بازار کار به مشاغل غیررسمی و غیردائم، فصلی و موقت رو بیاروند.

همچنین این آمارها نشان دهنده این است که با وجود تلاش بسیاری از گروه های شاغل در بخش های مختلف برای انجام اضافه کاری و دریافتی بیشتر، بنگاه ها ترجیح داده اند این روند را اصلاح کرده و از این رو، دستیابی شاغلان به ساعات کار بیشتر کاهش یافته است.