در آستانه تصمیم‌گیری پیرامون نحوه و زمان اجرای فاز دوم هدفمندسازی یارانهها، نگاهی به تجربة کشورهای مؤفق در آزادسازی قیمت حامل‌های انرژی می‌تواند راهگشای عمل سیاست‌گذاران ایران جهت اجرای هرچه بهتر فاز دوم هدفمندسازی باشد.
در میان کشورهای منطقه، اردن از معدود کشورهایی است که در اجرای برنامة اصلاح یارانه سوخت مؤفق عمل کرده است. در این کشور، فرآورده های نفتی مدت زمان بسیاری مشمول یارانه بوده اند، اما در سال 2003م، اردن امکان دریافت نفت در قیمتهای ترجیحی از عراق را از دست داد که این امر طی سال‌ها بار مالی بسیاری بر بودجة آن وارد کرد. در این راستا و برای کاهش فشارهای بودجه‌ای، در سال‌های 2005م و 2008م این کشور به افزایش قیمت سوخت مبادرت کرد. به طور دقیق تر، با آغاز سال 2005م، دولت به اجرای برنامههای اصلاح نسبتاً مؤفقی پرداخت که ماحصل آن حذف تدریجی یارانههای انرژی در دورة زمانی سه ساله بود. در ماه جولای این سال، بهعنوان اولین گام از مراحل سهگانة کاهش یارانهها، دولت قیمت فرآوردههای نفتی را افزایش داد و بخش انرژی را آزاد کرد. افزایشهای قیمت چشمگیر بود؛ به نحوی که، قیمت بنزین، سوخت مورد استفاده در بخش برق و صنعت به¬ترتیب 10، 33 و 59 درصد افزایش یافت.
مرحلة دوم در آوریل 2006م اجرا شد. همانند مرحلة اول، افزایش قیمت در این مرحله نیز قابل توجه بود؛ بهنحویکه، از 1.3 درصد در قیمت سوخت جت تا 65 درصد برای سوخت مورد استفاده در بخش برق متغیر بود. هرچند، در سال 2007م، دولت در برابر لحاظ افزایش قیمت بازارهای جهانی در قیمت¬های بازار داخلی مقاومت کرد، در سال 2008م به حذف یارانههای انرژی (افزایش بزرگ قیمت در محدودة 16 تا 76.5 درصد) تن داد که در واقع مرحلة سوم برنامة اصلاح یارانه سوخت این کشور میباشد. در این ارتباط به‌منظور حصول اطمینان از همراستایی قیمتهای داخلی با قیمتهای بینالمللی، کمیتهای متشکل از نمایندگان
وزارتخانه های دارایی، انرژی، تجارت و شرکت پالایش نفت اردن تشکیل شد که طبق تصمیم آن، قیمت فرآوردههای نفتی بهصورت ماهانه و بر مبنای تغییرات قیمت نفت‌خام برنت طی 30 روز گذشته تعیین میشد.
بهرغم افزایشهای بسیار زیاد قیمتهای بینالمللی که بلافاصله پس از تصمیم دولت اردن مبنی بر آزادسازی قیمتها صورت گرفت، سیاست اتخاذ شده مؤفق عمل کرد و همچنان قیمتهای داخلی متناسب با سطوح قیمتهای بینالمللی حرکت میکنند. عمدهترین دلایل این مؤفقیت را میتوان بهصورت موارد زیر برشمرد:
• آگاهسازی اذهان عمومی پیش از اجرای برنامه و تبیین ضرورتهای انجام اصلاحات برای عموم. یکی از مؤلفه¬های کلیدی مؤفقیت اردن در انجام اصلاحات یارانة سوخت، اطلاع¬رسانی به عموم و ممانعت از بروز اعتراضات بوده است. در این ارتباط، دولت، کمپینهای ارتباطی گسترده¬ای را بوجود آورد و در راستای تنویر افکار عمومی، پیش از عملیاتی شدن برنامه، اطلاعرسانیهای گستردهای دربارة ابعاد ناظر بر برنامه از طریق این کمپینها انجام داد؛
• انجام هماهنگیهای لازم با گروههای مختلف ذینفع، مشورت با مجلس، سازمانهای غیردولتی محلی، جوامع کسبوکار و نمایندگان کارگری؛
• تدوین بسته جبرانی گسترده¬ برای ممانعت از گسترش فقر و تضمین رضایت افراد غنی؛
• بهره گیری از تجربة مؤفق برنامةیارانةغذایی؛
• انعطاف¬پذیری در سیاست¬های یارانه¬ای با امکان افزایش یارانة مواد غذایی در زمان کاهش یارانة انرژی. در این ارتباط، به دنبال بحران غذایی سال 2008م ـ 2007م. سهم یارانة سوخت از تولید ناخالص داخلی از 5.6 درصد در سال 2005م به 1.4 درصد در سال 2008م کاهش یافت و در مقابل در همین دوره، یارانة مواد غذایی از 0.6 به 1.8 افزایش یافت؛
• امکان جایگزینی سوخت¬ها با یکدیگر و معرفی برنامه¬های پرداخت نقدی (اعم از مستقیم و مشروط)؛
• بهبود زیرساخت¬های حمل ونقل؛
• برنامه ریزی مناسب جهت اجرای تدریجی برنامه.
با توجه به موارد برشمرده و تجربة اجرای فاز اول هدفمندی در ایران ضروری است برخلاف فاز اول، اطلاعات مربوط به زمان و نحوة اجرای فاز دوم بهصورت دقیق در اختیار عموم قرار گیرد و آنها از پیشرفت مرحله به مرحلة برنامه، آگاهی داشته باشند. علاوه بر این، انعطاف‌پذیری‌های لازم در سیاست‌های یارانه‌ای فراهم شود؛ بهنحویکه، در زمان‌های افزایش قیمت سوخت در راستای حمایت از جامعه، یارانه مواد غذایی افزایش یابد (بویژه در ایام خاص نظیر ماه مبارک رمضان و یا عید نوروز که قیمت مواد غذایی بالاست) و در نهایت تعامل با سایر گروه‌ها نظیر مجلس، انجمن‌های کسبوکار و ... نیز باید مطمح‌نظر قرار گیرد.
The underlying connection was closed: Could not establish trust relationship for the SSL/TLS secure channel.