شکل دهی فنی است که آن را برای تربیت کردن حیوانات به کارمی برند تا رفتارهای پیچیده ای را انجام دهند. فن دیگرفرایند حذف کردن است که تعمیم وتمیزرا شامل می شود. به یاد بیاورید که تعمیم عبارت است ازدادن پاسخهای مشابه درموقعیتهای متفاوت درحالی که تمیزمستلزم دادن پاسخهای متفاوت درموقعیتهای مشابه اما ازلحاظ تمیزی متفاوت است. حذف کردن را با دومثال توضیح می دهیم.

مثال1: خواندن کبوترها

ریز(1966) نوعی روش حذف کردن را شرح می دهد که به موجب آن به کبوتری یاد داده می شود کلمه های نوک زدن وچرخیدن را بخواند. اگرهنگامی که کبوترکلمه نوک زدن را می بیند. نوک بزند و وقتی کلمه چرخیدن را می بیند. بچرخد ریزمی گوید که کبوترتوانسته است ملاک ما را برای اینکه بگوییم می تواند بخواند برآورده سازد.

این نوع آموزش مشکلات خاصی را آشکارمی سازد. گرچه تربیت کردن کبوتربرای اینکه وقتی کلمه مناسبی را می بیند نوک بزند یا بچرخد نسبتا راحت است ولی ازآن پس این پاسخ آموخته شده را بلافاصله به کلمه دیگرتعمیم می دهد. اگربه کبوتریاد داده شود درپاسخ به کلمه نوک زدن. نوک بزند. درپاسخ به کلمه چرخیدن هم نوک خواهد زد. اما اگراین دومحرک را بسیارمتفاوت کنیم به طوری که کبوتربتواند به راحتی این دو را تمیزدهد می توانیم ازطریق شکل دهی به آن آموزش دهیم که به طورمناسب پاسخ دهد. برای مثال کلمه چرخیدن را می توانیم با حروف بزرگ سیاه وکلمه نوک زدن را با حروف کوچک قرمزنمایش دهیم(کبوتران ازرنگ بینی عالی برخوردارند). بعدازاینکه کبوتریاد گرفت طبق دستورنوک بزند وبچرخد اکنون می توانیم تفاوت بین این دومحرک را به تدریج طی چند جلسه ازبین ببریم: حروف بزرگ سیاه . کوچکتروحروف کوچک قرمز. تیره تروبزرگترمی شوند تا اینکه بالاخره هردوکلمه سیاه واندازه حروف آنها یکدست شوند. اکنون کبوترمی تواند این محرکها را که تشخیص دادن آنها بدون آموزش خیلی دشواربود تمیزدهد.

تقویت مثبت وتنبیه

تقویت مثبت وتنبیه می توانند درتغییردادن رفتاربسیارموثرواقع شوند وهردوی آنها درزندگی روزمره کاملا شناخته شده وشایع هستند. والدین هنگام آموزش استفاده ازتوالت فرزندانشان را تحسین می کنند کارفرمایان برای کارجدی به کارکنانشان اضافه حقوق می دهند ومعلمان به دانش آموزان کوشا لبخند می زنند. درضمن والدین درصورتی که فرزندانشان نتوانند سروقت به توالت برسند ازتحسین کردن آنها خودداری یا آنها را ملامت می کنند کارفرمایان به کارکنانی که وقت شناس نیستند حقوق پراخت نمی کنند و معلمان به دانش آموزان تنبل ابرازخشنودی می کنند:

هریک ازاینها نمونه ای ازتنبیه است .

استفاده منظم ازپاداشها وگاهی تنبیه(اغلب به شکل جریمه یا محروم کردن که قبلا شرح داده شد) جنبه رایج بسیاری ازبرنامه های تغییررفتاراست. برای مثال ازاین برنامه ها می توان برای کنترل کردن بدرفتاری درکلاس. ترغیب کردن تعامل کلامی درکودکان خجالتی یا ایجاد عادتهای مطالعه کردن بهتراستفاده کرد. گاهی رابطه دقیق بین رفتارهای خاص و پاداشها (یاتنبیه) دریک مدرک کتبی توضیح داده می شود که به آن قرارداد وابستگی گفته می شود. پژوهش حاکی است که راهبردهای مدیریت رفتار کاملا برنامه ریزی شده معمولا ازروشهای غیررسمی وسازمان نیافته موثرترهستند(جک. شورس.دنی وگانتر1996). شگفت آورنیست که مشاوران مدیریت رفتارکه درگسترش وکاربرد برنامه های مدیریت رفتارآموزش دیده اند می توانند دریاری رسانی به معلمان ووالدین درارتباط با مشکلات رفتاری بسیارمفید واقع شوند(شوتل وپلتیر1996). به طورکلی موثرترین این برنامه ها آنهایی هستند که براساس وابستگیهای خوشایند(مثبت) ونه ناخوشایند استوارهستند(کارپنترومک کی- هیگینز1996). درصورتی که این برنامه ها براساس تقویت مثبت استوارباشند معمولا ازژتونها به عنوان تقویت کننده استفاده می کنند. معمولا بعدا می توان این ژتونها را با تقویت با ارزشتری مبادله کرد. دیکینسون و پولینگ(1996) بعدازبررسی هشت پژوهش که ازبرنامه های گوناگون پاداشهای پولی استفاده کرده بودند نتیجه گرفتند که مبادله ژتون با پول بسیارموثراست .